Sirwind-Łukowicz Jan Paweł (1886–1957), lekarz regionalny, działacz społeczny i kulturalny. Ur. 24 VII w Chojnicach, był najstarszym synem Jana Karola Macieja (1854–1918), lekarza, dyrektora szpitala św. Karola Boromeusza w Chojnicach, i Bogumiły Antoniny z Sikorskich, pochodzącej ze znanej na Kaszubach rodziny ziemiańskiej.
S.-Ł. uczęszczał do gimnazjum w Chojnicach, gdzie od r. 1903 był członkiem tajnego Tow. Filomatów im. Tomasza Zana. Naukę kontynuował w gimnazjum grudziądzkim i w r. 1907 zdał tu maturę. Następnie studiował medycynę na uniwersytetach w Bonn, Münster (Monastyr) i Berlinie, gdzie w r. 1912 zdał egzamin państwowy. Od 1 II do 1 X 1913 pracował w Królewskiej Chirurgicznej Poliklinice w Berlinie pod kierunkiem R. Klappa. W tym okresie od 10 VII do 21 VIII 1913 towarzyszył Klappowi ochotniczo w II wojnie bałkańskiej, pracując jako asystent klinik w serbskim szpitalu wojskowym w Belgradzie, kierowanym przez Klappa. Z dn. 1 X 1913 otrzymał uprawnienia lekarza. Doświadczenia zdobyte na wojnie bałkańskiej posłużyły mu do napisania rozprawy Über einige im. II. Balkankriege 1913 mit der Behandlung von Thoraxschüssen gemachte Erfahrungen (Berlin 1914), na podstawie której uzyskał 15 VII 1914 w Berlinie doktorat medycyny.
W czasie pierwszej wojny światowej S.-Ł. służył w armii pruskiej jako lekarz wojskowy w twierdzy Chełmno, skąd został zwolniony z powodu złego stanu zdrowia 15 VII 1916. Następnie pracował jako wolontariusz w uniwersyteckiej klinice położniczo-ginekologicznej w Berlinie, będąc prywatnym asystentem R. Klappa. W marcu 1917 powołany ponownie do wojska, został skierowany do szpitala wojskowego w Chojnicach, gdzie w szpitalu – zakładzie św. Karola Boromeusza objął oddziały chirurgiczny i ginekologiczny. Po śmierci ojca przejął dyrekcję tego szpitala. Jako porucznik-lekarz pełnił służbę wojskową w armii pruskiej do 1 V 1919. Już 15 XI 1918 został członkiem tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza i sztabu legalnej Powiatowej Komendy Straży Ludowej. Z polecenia tej organizacji tworzył m.in. placówki Polskiego Czerwonego Krzyża, werbował ochotników do tworzącej się w Wielkopolsce Dyw. Pomorskiej, a w czasie powstania wielkopolskiego pomagał w przemycie broni i amunicji. W czasie wojny polsko-sowieckiej wstąpił 7 V 1920 jako ochotnik do WP. Przydzielony do IV P. Straży Granicznej, został w stopniu kapitana dowódcą szpitala wojskowego w Chojnicach. Dn. 1 X 1921 mianowano go lekarzem batalionowym 20. Batalionu Celnego w Chojnicach.
Od r. 1917 do r. 1933 był S.-Ł. członkiem komisji sanitarnej magistratu chojnickiego. W dwudziestoleciu międzywojennym pełnił wiele funkcji społecznych, m. in od r. 1924 był wiceprezesem Tow. Lekarzy Północnego Pomorza, a od r. 1932 członkiem Rady Izby Lekarskiej Poznańsko-Pomorskiej; znany był przede wszystkim jako bibliofil i kolekcjoner, działacz kaszubski, a także zapalony myśliwy. Zaprzyjaźniony m. in. z czołowym działaczem ruchu młodokaszubskiego Janem Karnowskim, był współzałożycielem i prezesem Tow. Miłośników Chojnic i Okolicy. Zainicjował wydawanie miesięcznika regionalnego „Zabory” (1935–9), w którym publikował także własne teksty. Jako bibliofil specjalizował się w tematyce rodzinno-genealogicznej, historyczno-pomorskiej i myśliwskiej. Zgromadził zbiór pamiątek i eksponatów sztuki kaszubskiej, zaliczany do najbogatszych na Pomorzu. Miał także cenną kolekcję trofeów myśliwskich. Był współzałożycielem i prezesem Zachodnio-Pomorskiego Klubu Myśliwskiego w Chojnicach oraz członkiem władz Polskiego Związku Łowieckiego (PZŁ) i Kapituły Odznaczeń Łowieckich. W r. 1932 część swoich zbiorów zdeponował w Muz. Regionalnym, stworzonym przez chojnickiego działacza Juliana Rydzkowskiego. W l. 1925–32 był członkiem Tow. Naukowego w Toruniu, a także Tow. Bibliofilów im. J. Lelewela w Toruniu. Dbając o utrwalenie pamięci o zasługach rodziny, był współfundatorem kapliczki przydrożnej św. Huberta w pobliżu Chojnic, tablicy pamięci przodków w kościele w Brusach i ołtarza w kościele w Dziemianach.
S.-Ł. wziął udział w kampanii wrześniowej. Ranny w czasie ewakuacji szpitala pod Garwolinem, został na trwałe kaleką. Po klęsce wrześniowej osadzony w obozie jenieckim w Pabianicach, został zwolniony w czerwcu 1940. Będąc inwalidą, pracował następnie jako lekarz w szpitalach w Sępólnie, Pucku, Elblągu i Nowym Dworze Gdańskim. Utrzymywał kontakty z Tajną Organizacją Wojskową «Gryf Pomorski». U schyłku okupacji niemieckiej wrócił do Chojnic, a po jej zakończeniu na stanowisko dyrektora do poprzedniego szpitala, który w r. 1957 otrzymał nazwę Szpitala Powiatowego im. dr med. Jana Karola Macieja Łukowicza. W czerwcu 1945 został przewodniczącym Komisji ds. ekshumacji pomordowanych przez Niemców obywateli pow. chojnickiego. W sierpniu 1945 objął funkcję powiatowego łowczego w Chojnicach i ponownie został członkiem zarządu PZŁ. Uważano go za wybitnego znawcę psów myśliwskich. W r. 1948 został wiceprezesem Naczelnej Rady Kynologicznej w Warszawie. Pod jego redakcją ukazała się praca „Chojnice w latach 1939–1945” (Chojnice 1947). W r. 1956 S.-Ł. był współzałożycielem Zrzeszenia Kaszubskiego w Chojnicach. W środowisku młodych tej organizacji nazwano go «mecenasem kultury polskiej na Pomorzu». Zmarł 13 IX 1957 w Chojnicach, pochowany został na tamtejszym cmentarzu parafialnym. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957) i najwyższym odznaczeniem łowieckim «Złom».
S.-Ł. był żonaty dwukrotnie: od r. 1916 z Marią z Donimirskich, a po jej śmierci ożenił się w r. 1923 z Gustawą z Moszczeńskich. Dzieci miał tylko z pierwszego małżeństwa, synów: Henryka (ur. 1917), zamieszkałego w Gdyni, Hipolita (1918–1989), i córkę Jolantę (1919–1928).
Zbiory myśliwskie S-a-Ł-a przejął syn Hipolit, a syn Henryk akta i pamiątki rodzinne, m. in. kolekcję portretów, albumy fotograficzne, rękopisy, księgę gości. On też opublikował fragmenty wspomnień ojca pt. W puszczy zaborskiej 1933 na łamach chojnickiego pisma „Bazuny” (1983 nr 3), wydawanego przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, oraz Zestawienie mej pracy nad historią rodziny Łukowiczów („Bazuny” 1982 nr 7).
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Pabich F., Mały leksykon chojnicki, Chojnice 1987 s. 50; Podgóreczny J., Niepospolici ludzie Kujaw i Pomorza, Bydgoszcz 1967 s. 191–2; Rocznik lekarski R.P. na 1936 r., W. 1936; toż na 1938 rok, W. 1938; toż na 1948 rok, W. 1949 (jako Łukowicz); Słown. Pracowników Książki Pol. (pod: Łukowicz); Stromski Z., Pamięci godni. Chojnicki słownik biograficzny (1275–1980), Bydgoszcz 1986 s. 62–3 (fot., bibliogr., jako Łukowicz); Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 (jako Łukowicz); Rocznik oficerski, W. 1923, 1924 (jako Łukowicz); – Borzyszkowski J., Gnacińscy i powrót Pomorza do Polski w 1918–1920, „Pomerania” 1983 nr 5 s. 19–20; Bukowski A., Regionalizm kaszubski, P. 1950; Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Pod red. M. Biskupa, Tor. 1978 II 174; Dzwonkowski Z., Jan Paweł Sirwind-Łukowicz (1886–1957), „Pies” 1977 nr 3 (fot.); Karnowski J., Gwiazda Łukowiczów, „Dzien. Pomorski” 1927 nr 225, 226; Lipusz–Dziemiany, Pod red. J. Borzyszkowskiego, Gd. 1994 s. 238–9; Ostrowski K., Towarzystwo Miłośników Chojnic i Okolicy i czasopismo „Zabory”, „Bazuny” 1984 nr 10 s. 5–11; Szczepański K., Chojnickie kolekcje, „Bazuny” 1979 nr z lutego s. 13–14; tenże, Jan Paweł Łukowicz, „Zesz. Chojnickie” 1986 nr 12 s. 14–17; Szews J., Filomaci pomorscy, W. 1992 s. 174, 383; Wycech C., Powiat chojnicki, Chojnice 1936 s. 215–16; Zakład św. Boromeusza w Chojnicach 1885–1935, Księga Pamiątkowa, Chojnice 1936 s. 86–8 (fot.); – Bławat M., Łukowiczów „Silva rerum”, „Pielgrzym” 1993 nr 22 s. 7, 14 (zapis relacji syna, Henryka Łukowicza); – Łukowicz J., Lebenslauf, w: tenże, Über einige im II. Balkankriege 1913…, Berlin 1914; – „Dzien. Bałtycki” 1957 nr 89, 110, 219; „Głos Wpol.” 1957 nr 220; – Archiwalia i pamiątki rodzinne w posiadaniu Henryka Łukowicza w Gdyni i jego relacja w zbiorach autora; – Informacja Paraf. Bazyliki p. wezw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z Chojnic (data śmierci syna, Hipolita).
Józef Borzyszkowski